Nhân ngày Bảo hiểm y tế Việt Nam (01/7/2009 – 01/7/2017), chiều ngày 01/7/2017 tại Hà Nội, Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) đã tổ chức Hội thảo “Bảo hiểm y tế cho dịch vụ HIV/AIDS, lao và sốt rét: Khó khăn và giải pháp”.
Tham dự Hội thảo có đại diện từ cơ quan quản lý Nhà nước và các thành viên tổ chức cộng đồng (CBO) cùng thảo luận và nhận diện những khó khăn, rào cản của các bệnh nhân có HIV, lao và sốt rét trong tiếp cận Bảo hiểm y tế (BHYT) để từ đó đề xuất những giải pháp tháo gỡ, giúp BHYT đem lại lợi ích thiết thực cho toàn dân. Chủ trì Hội thảo là Bs. Khuất Thị Hải Oanh – Giám đốc SCDI, ông Phan Văn Toàn – Phó Vụ trưởng Vụ BHYT, Ts. Lê Văn Phúc – Phó trưởng Ban thực hiện chính sách BHYT – BHXH Việt Nam. Khách mời Hội thảo là Bs. Vương Anh Tài, Phó phòng Nghiệp vụ Y, Sở Y tế, Ts. Lã Thị Lan – Phó Giám đốc Trung tâm y tế dự phòng và Ts. Tống Thị Song Hương – Nguyên vụ trưởng Vụ BHYT. Đại diện các nhóm cộng đồng tham gia Hội thảo gồm Liên minh Hỗ trợ Tuân thủ Điều trị dành cho người có HIV (SATA+), Mạng lưới Cộng đồng Phòng chống Lao Việt Nam (VCTB), Người có nguy cơ mắc sốt rét cao và một số đại diện các mạng lưới VNPUD, VNSW, VNMSM, VNTG.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã được nghe bài trình bày về các chính sách hiện hành và cơ chế chi trả BHYT cho người có HIV, Lao và Sốt rét của ông Phan Văn Toàn. Theo ông Toàn, hiện nay các cơ sở y tế đang dần được kiện toàn để nhận và chuyển gửi bệnh nhân có HIV. Hiện nay nhiều tỉnh, thành phố đã chi trả cho các dịch vụ điều trị HIV/AIDS như xét nghiệm điều trị nhiễm trùng cơ hội. Dự kiến từ tháng 01/2018, BHXH Việt Nam bắt đầu chi trả tiền thuốc ARV cho người có HIV/AIDS có thẻ BHYT. Để giúp người có HIV tiếp cận được chính sách BHYT, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 2188/QĐ-TTg, theo đó giao cho UBND tỉnh/thành phố bố trí nguồn kinh phí mua thẻ BHYT cho người có HIV để đảm bảo 100% người có HIV có thẻ BHYT. Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 105/2014/NĐ-CP của Chính phủ: trong đó ngân sách Nhà nước được trích nguồn đóng BHYT cho người có HIV. Song Dự thảo chưa nhận được sự ủng hộ cao của nhiều cá nhân và đơn vị.
Theo thống kê từ các địa phương, tính đến 31/3/2017 số người có HIV được rà soát tại các cơ sở điều trị HIV là 108.000 người, trong đó số người bệnh có thẻ BHYT là 71.280 người (chiếm 66%), vẫn còn 34% người có HIV chưa có thẻ BHYT.
Ảnh (Từ trái qua phải): Ts. Lê Văn Phúc – Phó trưởng Ban thực hiện chính sách BHYT – BHXH Việt Nam, Bs. Khuất Thị Hải Oanh – Giám đốc SCDI, ông Phan Văn Toàn – Phó Vụ trưởng Vụ BHYT.
Mặc dù đã có nhiều cơ chế mở và đặc thù đối với từng đối tượng nêu trên, song đến nay vẫn chưa có nhiều người có HIV tiếp cận được BHYT. Ngoài ra, chưa có cơ chế mua BHYT đối với bệnh nhân lao và hoàn toàn chưa có văn bản, cơ chế đặc thù cho sốt rét và người mắc sốt rét.
Tại Hội thảo, các thành viên cộng đồng đã phát biểu ý kiến về rào cản đối với từng nhóm đối tượng: như không có giấy tờ tùy thân; tâm lý sợ bị lộ danh tính, sợ bị kỳ thị nếu phải cung cấp thông tin tên tuổi thật; cán bộ chuyên trách, cán bộ BHYT còn thiếu kiến thức về bệnh nhân có HIV nên vẫn còn thái độ ứng xử chưa phù hợp; không có nhân viên cộng đồng hỗ trợ tư vấn tại các cơ sở điều trị; ngoài ra, do nhiều phòng khám HIV đã sáp nhập, chuyển về Trung tâm y tế hoặc bệnh viện, do đó gây xáo trộn thông tin và khó khăn trong điều trị…
Phần trình bày kết quả nghiên cứu về tình hình thực hiện chuyển đổi chi trả cho dịch vụ HIV từ nguồn BHYT tại một số địa phương của Ths. Nguyễn Thị Văn đã xác nhận những thách thức trong quá trình kiện toàn hệ thống chuyển đổi chi trả BHYT, trong đó có những khó khăn rõ ràng nêu trên: khi người có HIV phải mua theo hộ gia đình, sợ lộ danh tính và thiếu thốn tài chính, giấy tờ tùy thân để mua BHYT. Ngoài ra, những cộng đồng có công việc thời vụ, bấp bênh và nơi ở không cố định cũng không nhận thấy lợi ích của việc mua và điều trị bằng BHYT, khiến cho mục tiêu 100% người có HIV được điều trị thông qua BHYT sẽ khó đạt được nếu không có chính sách phù hợp đối với các đối tượng này.
Ông Phan Văn Toàn – Phó Vụ trưởng Vụ BHYT, Bộ Y tế cũng thừa nhận mặc dù đã có cơ chế đặc thù nhưng việc tiếp cận thẻ BHYT đối với người có HIV gặp không ít khó khăn. Dù cơ quan BHXH cũng như Bộ Y tế đã có nhiều cơ chế mở nhưng ở phía cơ sở, đại lý vẫn gây khó dễ cho người có HIV mua thẻ BHYT khi không có giấy tờ tùy thân. Đặc biệt, dù đã có cơ chế đặc thù mua thẻ BHYT, đăng ký KCB ban đầu, quyền lợi, mức hưởng BHYT (Thông tư 15/2015/TT – BYT) và cơ chế mua sắm thuốc ARV (Quyết định 2188/QĐ – TTg) nhưng chưa có Thông tư hướng dẫn.
Ảnh: Bs. Vương Anh Tài, Phó phòng Nghiệp vụ Y, Sở Y tế và Ts. Tống Thị Song Hương – Nguyên vụ trưởng Vụ BHYT cùng thành viên các nhóm cộng đồng
Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện Việt Nam có khoảng 250.000 người có HIV còn sống. Từ trước tới nay, chi phí điều trị kháng virus và các bệnh nhiễm trùng cơ hội cho người có HIV đều từ nguồn tài trợ quốc tế. Từ năm 2014, các nhà tài trợ đã cắt giảm tài trợ bao gồm cả thuốc ARV. Chính vì vậy, để bảo đảm tính bền vững cho công tác phòng chống HIV, việc sử dụng nguồn từ Quỹ BHYT để thanh toán chi phí chăm sóc, điều trị, xét nghiệm cho người có HIV, bao gồm cả thuốc điều trị kháng virus (ARV) là việc rất cần thiết.
Các đại biểu đã nhất trí cần đẩy mạnh công tác truyền thông, phổ cập kiến thức về BHYT một cách rộng rãi, giúp người có HIV có thể tiếp cận điều trị thông qua BHYT. Các nhóm đồng đẳng đóng vai trò rất quan trọng trong việc truyền thông về lợi ích và sự cần thiết của BHYT cho người có HIV, do họ có thể trực tiếp tìm kiếm, khuyến khích và hỗ trợ người có HIV điều trị HIV thông qua BHYT. Để làm tốt công tác này, các CBO cần kết hợp với các cơ sở điều trị để tư vấn, hỗ trợ tuân thủ điều trị cho người có HIV và liên tục cập nhật những thông tin về luật, nghị định, thông tư hướng dẫn về BHYT cho nhóm khách hàng là người có HIV.
