- PrEP là gì?
PrEP viết tắt từ Pre-exposure prophylaxis (Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm) là một lựa chọn phòng ngừa lây nhiễm HIV cho những người có hành vi nguy cơ cao. PrEP được sử dụng liên tục dưới dạng thuốc viên uống mỗi ngày cùng phối hợp với các biện pháp phòng ngừa khác như bao cao su.
Thuốc PrEP có thể tương tự một số thành phần của thuốc kháng virus (ARV). PrEP giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV trong cơ thể chúng ta bằng cách ngăn cản sự phát triển chất xúc tác sinh học (enzim) là chất mà HIV dùng để tạo ra các bản sao vỉ rút mới.
Như vậy, mục tiêu của PrEP là để ngăn ngừa bị lây nhiễm HIV trong trường hợp bạn có nguy cơ phơi nhiễm với virus bằng việc uống thuốc mỗi ngày.
2.Tại sao phải dùng PrEP?
Bao cao su cho nam giới và phụ nữ khi sử dụng thường xuyên và đúng cách có hiệu quả rất cao trong việc dự phòng HIV. Mặc dù bao cao su rất hiệu quả đối với nhiều người, nhưng việc xem bao cao su là một biện pháp ngăn chặn HIV duy nhất, được mọi người chấp nhận là không thực tế. Chính vì vậy, PrEP là một biện pháp lựa chọn bổ sung cho những người có nguy cơ nhiễm HIV cao (không phải tất cả mọi người) trong gói dịch vụ dự phòng kết hợp, như bao cao su và chất bôi trơn, sàng lọc và điều trị các nhiễm khuẩn lây qua đường tình dục, can thiệp giảm hại, xét nghiệm HIV và tiếp cận điều trị ARV. Các cá nhân có thể cần các phương án dự phòng HIV khác nhau trong các giai đoạn khác nhau trong đời sống của mình bởi vì hoàn cảnh của họ cũng có thể thay đổi.
3. Ai nên tham gia?
PrEP được khuyến cáo dùng cho những người chưa nhiễm HIV, nhưng có nguy cơ lây nhiễm HIV cao, như nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), người chuyển giới nữ (TGW), bạn tình HIV âm tính của các cặp bạn tình dị nhiễm (một người nhiễm HIV và một người chưa nhiễm HIV), người tiêm chích ma túy.
4.Tham gia bằng cách nào, ở đâu?
Có nhiều mô hình cung cấp dịch vụ PrEP khác nhau trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam hiện nay mới chỉ thí điểm PrEP tại thành phố Hồ Chí Minh, khách hàng có nhu cầu sử dụng PrEP có thể tiếp cận dịch vụ tại Phòng khám tư nhân (Thành Danh và Galant) hoặc Phòng khám ngoại trú tại Trung tâm Y tế quận 1,8,11 và Quận Thủ Đức hoặc thông qua các Tổ chức cộng đồng (CBOs) đang cung cấp dịch vụ xét nghiệm HIV tại cộng đồng và tự xét nghiệm HIV. CBOs tư vấn, sàng lọc nguy cơ khách hàng, chuyển gửi và hỗ trợ theo dõi tuân thủ điều trị cho khách hàng sau khi tham gia PrEP.
5. Điều trị PrEP như thế nào thì hiệu quả?
Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo dùng PrEP có chứa tenofovir-TDF (hoặc viên kết hợp tenofovir/TDF 300mg + emtricitabine/FTC 200mg) bằng đường uống với liều dùng hằng ngày (1viên/ngày).
Sau khi uống liên tục 7 ngày thì thuốc có hiệu lực tối đa dự phòng lây nhiễm qua quan hệ tình dục đường hậu môn, và sau khi uống liên tục 21 ngày thì thuốc mới có hiệu lực tối đa dự phòng lây nhiễm qua quan hệ tình dục đường âm đạo hoặc đường máu.
Việc tuân thủ uống thuốc hằng ngày là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả dự phòng HIV tối đa (giảm nguy cơ lây nhiễm lên tới >90%). Tuy nhiên, nếu dùng thuốc đủ 4 ngày thì cũng đã có hiệu lực bảo vệ đối với dự phòng lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục đường hậu môn. Kết quả nghiên cứu ban đầu cũng cho biết nếu dùng thuốc đủ 7 ngày thì cũng có hiệu lực bảo vệ đối với dự phòng lây nhiễm qua quan hệ tình dục đường âm đạo.
6. Việt Nam đã triển khai thí điểm PrEP như thế nào?
Thí điểm PrEP ở Việt Nam đang được triển khai tại Thành phố Hồ Chí Minh nhằm mục tiêu đánh giá tính chấp nhận, tính khả thi và tính bền vững của dịch vụ PrEP trong nhóm MSM, TGW và cặp bạn tình dị nhiễm. Mô hình cung cấp dịch vụ kết hợp giữa phòng khám tư nhân, phòng khám ngoại trú và CBOs. Nghiên cứu tác nghiệp được thiết kế đi kèm nhằm theo dõi và đánh giá kết quả ở khoảng 1,200 khách hàng tham gia PrEP.
Thí điểm này sẽ cung cấp thông tin cho Bộ Y tế trong việc định hướng chính sách và chương trình, như cập nhật trong Hướng dẫn quốc gia về điều trị ARV; Cách thức mở rộng dịch vụ PrEP trong thời gian tới…
7. Tại sao cần triển khai PrEP ở Việt Nam?
Thứ nhất: Do đặc điểm dịch tễ của dịch HIV/AIDS: Tỷ lệ hiện nhiễm HIV đã giảm trong nhóm người nghiện chích ma túy và phụ nữ bán dâm nhưng vẫn còn cao ở MSM và TGW. Theo kết quả giám sát trọng điểm HIV, tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm MSM tại thành phố Hồ Chí Minh rất cao (14,8% năm 2013; 12,7% năm 2014 (HSS+). Tỷ lệ nhiễm mới HIV trong nhóm MSM trẻ tại thành phố Hồ Chí Minh là 8,8/100 người-năm (Mimiaga, 2015). Tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm TGW tại thành phố Hồ Chí Minh là 18% (CARMAH, 2015).
Thứ hai: Hình thái dịch HIV ở Việt Nam chuyển dần từ lây qua đường máu sang đường tình dục liên quan đến gia tăng số người nhiễm HIV trong nhóm MSM, TGW và vợ/bạn tình của người NCMT và người nhiễm HIV. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo: PrEP (uống) nên được cung cấp như là một lựa chọn dự phòng bổ sung cho những người có nguy cơ nhiễm HIV cao trong gói dự phòng HIV kết hợp.
8. Tương lai của PrEP ra sao ?
Nếu chương trình thí điểm PrEP thành công tại Hồ Chí Minh, đây sẽ là thông tin quan trọng giúp Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế:
– Xây dựng hướng dẫn về can thiệp dự phòng trước phơi nhiễm cho các nhóm nguy cơ cao và bổ sung phần nội dung này trong hướng dẫn Quốc gia về chăm sóc điều trị HIV/AIDS.
– Phổ biến hướng dẫn tới các cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV, cơ sở điều trị HIV/AIDS trên toàn quốc để có thể sẵn sàng cung cấp dịch vụ PrEP cho các khách hàng có nhu cầu.
– Huy động nguồn lực hợp pháp khác để tập trung triển khai ở các tỉnh có tình hình dịch HIV cao, có nhiều đối tượng MSM, TGW. Đồng thời có thể vận động BHYT chi trả cho các dịch vụ sau này.
