Nhân dịp này chúng tôi có cuộc phỏng vấn TS. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS về một số những báo cáo nghiên cứu khoa học mở ra những cơ hội mới trong dự phòng và điều trị HIV/AIDS.
Xin chào Ts. Hoàng Đình Cảnh, xin ông chia sẻ với độc giả về những cơ hội mới trong việc điều trị cho các bệnh nhân HIV
Câu hỏi trước tiên dành cho ông là: Việc nghiên cứu thành công và đưa vào sử dụng thuốc ức chế Tat (của các nhà khoa học Ý) cho các bệnh nhân nhiễm HIV sẽ mở ra hướng điều trị mới cho họ như thế nào? Xin ông chia sẻ về hiệu quả, công dụng và cơ chế sử dụng loại thuốc này? Hiệu quả trong điều trị của thuốc ARV và thuốc này có gì khác nhau không, thưa ông? Khi nào các bệnh nhân nhiễm HIV tại Việt Nam có cơ hội được sử dụng? Bộ Y tế có hướng đưa loại thuốc này về VN hay không?
Trả lời:
Trước tiên phải nói về các thuốc kháng vi rút hiện nay chúng ta đang sử dụng. Cơ chế hoạt động của thuốc kháng virus ARV hiện nay dựa trên sự kết hợp của 3 hoặc nhiều nhóm thuốc kháng virus khác nhau, có hiệu quả rộng trong việc làm suy giảm phổ virus HIV trong máu. Khi đó, nếu một loại thuốc không thể kiểm soát được virus thì các thuốc còn lại vẫn có hiệu quả. Liệu pháp này giữ tải lượng virus HIV trong máu thấp hơn ngưỡng 200 bản sao/ml máu (ngưỡng “không phát hiện được”). Tuy nhiên, HIV không thể được loại bỏ hoàn toàn bằng thuốc ARV, vì “virus vẫn tồn tại (mặc dù không nhân lên). Các nhà khoa học gọi dạng HIV thầm lặng này là “ổ chứa virus tiềm ẩn” bởi vì nó vẫn vô hình đối với hệ thống miễn dịch và không bị ARV tấn công. HIV vẫn tái hoạt động định kỳ và bắt đầu nhân lên khi có cơ hội. Do đó, liệu pháp dùng thuốc kháng virus hiện nay phải điều trị trong suốt cuộc đời bệnh nhân.
Gần đây, Trung tâm nghiên cứu AIDS của Viện Y tế quốc gia Ý (ISS) đã công bố kết quả một nghiên cứu được thực hiện tại 8 trung tâm nghiên cứu lâm sàng ở Ý. Tat là chữ viết tắt của Transactivator là một gen điều hòa có tác dụng thúc đẩy sự sinh sản của virus HIV. Đây là thành tố rất quan trọng, không có nó thì HIV hoàn toàn không nhân lên được. Thuốc Tat nhắm đến 1 loại protein có tên là HIV-1 Tat, được biết đến với vai trò quan trọng trong việc nhân lên của virus HIV. Loại thuốc mới tăng cường phản ứng của hệ thống miễn dịch với protein này, có tác dụng “khóa” chúng lại, khiến virus HIV không thể sao chép được.
Đoàn Việt Nam tham dự Hội nghị
Sau thử nghiệm đợt 1, 92 tình nguyện viên bước vào dùng thuốc đợt 2, kéo dài suốt 8 năm. Kết quả cho thấy, việc sử dụng thuốc ức chế Tat trên các bệnh nhân dùng thuốc kháng virus (ARV) đã làm giảm đáng kể lượng virus tiềm ẩn so với chỉ điều trị bằng ARV đơn thuần.
Nghiên cứu cũng chỉ ra, thuốc ức chế Tat mới khi sử dụng kèm với thuốc kháng virus truyền thống (ARV) được kỳ vọng sẽ có tác dụng mạnh hơn so với liệu pháp chỉ dùng ARV. Kết quả lâm sàng mới nhất cho thấy bệnh nhân được điều trị bằng cả thuốc kháng ART và thuốc ức chế Tat đã ghi nhận sự giảm mạnh nồng độ DNA pro-virus trong máu. Tải lượng HIV của tình nguyện viên tham gia giảm hơn 80%, xuống dưới 50 bản sao/ml máu. Đáng chú ý, phản ứng này xảy ra với tốc độ trung bình cao gấp 4 – 7 lần so với quan sát ở những bệnh nhân được điều trị bằng liệu pháp ARV bình thường.
Có thể nói, sự ra đời của một loại thuốc mới mở ra hướng điều trị mới và cơ hội mới trong điều trị cho người nhiễm HIV. Tuy nhiên đây mới là nghiên cứu công bố lâm sàng của các nhà khoa học Ý. Từ đây đến khi đưa thuốc được thử nghiệm thành công ra áp dụng rộng rãi chắc chắn cần có thời gian và về nguyên tắc những thuốc mới ra đời có giá thành rất đắt không phải dễ dàng tiếp cận được. Bộ Y tế sẽ theo dõi chặt chẽ những phát minh, sáng kiến trong lĩnh vực này và luôn áp dụng những khuyến cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới trong dự phòng và điều trị HIV/AIDS trong thời gian qua và trong thời gian tới.
Mới đây, các nhà khoa học trên thế giới vừa công bố phát minh ra một thiết bị nhỏ gọn chỉ bằng que diêm có thể ngăn chặn việc lây nhiễm vi rút HIV ở những người có nguy cơ cao, ông đánh giá điều này như thế nào?
Trả lời:
Trước tiên tôi muốn nói rằng việc sử dụng thuốc kháng vi rút (ARV) để dự phòng lây nhiễm HIV tức sử dụng thuốc kháng vi rút uống hàng ngày ở người chưa nhiễm HIV nhưng có nguy cơ cao lây nhiễm HIV nhằm dự phòng lây nhiễm HIV mà chúng ta quen gọi là PrEP đã và đang được triển khai tại 11 tỉnh của Việt Nam. Đây là loại thuốc viên chứa 2 loại thuốc kháng vi rút. Thuốc dùng đường uống nên khi vào cơ thể thuốc bị đào thải, để duy trì thuốc ARV trong máu với một được nồng độ đủ ức chế vi rút cần phải uống bổ sung hàng ngày mỗi ngày một viên và người dùng có thể ngừng sử dụng thuốc khi không còn nguy cơ lây nhiễm HIV.
Với loại thuốc MK-8591 vừa được nhóm tác giả công bố tại Hội nghị quốc tế về AIDS lần thứ 10 ở thành phố Mexico hôm 23 tháng 7 vừa qua về bản chất cũng là thuốc kháng vi rút (ARV). Tuy nhiên nó được thử nghiệm dưới dạng que cấy mà các bạn hình dung như que diêm. Khi cấy que có thuốc này vào dưới da, thuốc ARV sẽ được giải phóng từ từ và duy trì một nồng độ thuốc trong máu đủ dự phòng để một người không bị nhiễm HIV.
Đây là một nghiên cứu lâm sàng đang được thử nghiệm. Người ta sản xuất các loại que cấy có hàm lượng khác nhau, từ đó thời gian có hiệu lực dự phòng lây nhiễm HIV của que cấy kéo dài khác nhau. Hiện có que cấy thử nghiệm có tác dụng kéo dài 1 năm mới cần thay que mới.
PGS.TS. Nguyễn Hoàng Long – Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS trình bày tại Hội nghị
Với kết quả này, tôi hy vọng các nhà khoa học có thể tạo ra một cách tiếp cận mới để ngăn chặn virus HIV một cách hiệu quả và cũng mở ra cho người sử dụng một lựa chọn mới. Thay vì người sử dụng phải uống thuốc hàng ngày thì người ta chỉ cần cấy 1 que có thể dự phòng được nhiều tháng hoặc hàng năm.
Tuy nhiên cũng cần nhắc lại, đây mới là kết quả nghiên cứu lâm sàng và để đưa ra ứng dụng rộng rãi sẽ cần có thêm thời gian. Hơn nữa nhìn chung đã là thuốc khi đưa vào cơ thể một lượng lớn để nó giải phóng từ từ, chắc chắn cần có nghiên cứu cẩn thận không chỉ hiệu quả mà cả tác dụng phụ của thuốc trước khi triển khai rộng rãi.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
